Bilans roczny

Niemieckie przepisy podatkowe nakładają na przedsiębiorców działających w Niemczech obowiązek zamknięcia roku. Jest to roczne rozliczenie firmy z osiągniętych w Niemczech dochodów i należnych do zapłacenia podatków. W praktyce każdy jeden przedsiębiorca (nawet 1-osobowa firma) musi wywiązać się z obowiązku zamknięcia roku.

Aby podatkowo zamknąć rok, tworzy się bilans roczny w oparciu o wpływy i wydatki przedsiębiorstwa z wszystkich 12 miesięcy roku kalendarzowego.

Jeżeli firma w trakcie roku nie płaciła w Niemczech żadnych podatków, to na koniec roku musi je obowiązkowo zapłacić. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku, gdy firma w trakcie roku płaciła zbyt niskie podatki w postaci zaliczki. Jeśli kwota zaliczek była zbyt niska w stosunku do osiągniętych obrotów, to na koniec roku firma dopłaca brakujący podatek.

Zasadnicze przepisy dotyczące zamknięcia roku (bilansu rocznego) zawarte są w § 242 HGB :

Przedsiębiorca musi sporządzić na początku swojej działalności gospodarczej oraz na koniec każdego roku kalendarzowego tzw. zamknięcie roku (bilans otwarcia, bilans), które odzwierciedla stosunek jego majątku oraz zadłużenia.

W przypadku bilansu otwarcia należy zastosować odpowiednio te same przepisy, które obowiązują dla bilansu zamknięcia.

Należy sporządzić na koniec każdego roku gospodarczego zestawienie dochodów i wydatków roku gospodarczego (tzw. rachunek zysków i strat).

Bilans oraz rachunek zysków i strat tworzą razem bilans roczny.

Obowiązek sporządzenia bilansu dla 1-osobowych, małych, średnich i dużych firm

Obowiązek zamknięcia roku dotyczy wszystkich przedsiębiorców, począwszy od 1-osobowej działalności gospodarczej, po spółki osobowe i kapitałowe. Różnica polega jedynie na wyznaczeniu okresu w przepisach, w jakim przedsiębiorstwo lub przedsiębiorca musi sporządzić zamknięcie roku.

Małe firmy mają pół roku czasu na dokonanie zamknięcia roku. Jeżeli rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, to małe firmy składają dokumenty bilansowe najpóźniej do dnia 30 czerwca za rok poprzedni.

Duże i średnie przedsiębiorstwa muszą wypełnić obowiązek w przeciągu 3 miesięcy od zakończenia roku obrotowego. Jeśli rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, to firmy te składają dokumenty bilansowe najpóźniej w terminie do dnia 31 marca za poprzedni rok obrotowy.

Firmy 1-osobowe muszą także sporządzić bilans swojej firmy, który jest dołączany do rocznej deklaracji podatkowej. Takie rozwiązanie nie jest znane i stosowane w prawie polskim, stąd wielu Polaków prowadzących na terenie Niemiec jednoosobowe firmy zapomina, że w Niemczech muszą sporządzić bilans dla swojej działalności gospodarczej.

Tworzenie bilansu rocznego

  • Inwentaryzacja (spis stanu faktycznego) prowadzi do ustalenia inwentarza oraz jego pisemnego zadeklarowania. Dzięki temu ustalona zostaje kwota wartości majątku oraz zadłużenia. Ewentualne rozbieżności dotyczące sald na kontach pozostają do uzgodnienia oraz drogą księgowania (popartego dowodem księgowym) należy je wyjaśnić.
  • Subkonta kont wynikowych oraz bilansowych zostają zamknięte poprzez odpowiednie „konta-matki”.
  • Konta wynikowe zostają zamknięte poprzez konto zysk i strata. Odnośnie kont kosztowych formuła zapisu księgowego brzmi: „Konto zysk i strata poprzez konta kosztowe”. Formuła zapisu księgowego dotycząca zamknięcia kont wynikowych brzmi: „Konto wynikowe poprzez konto zysk i strata”.
  • Konto zysk i strata zostaje zamknięte poprzez konto „Kapitał własny”. Kiedy suma przychodów jest wyższa niż koszty (występuje zysk), to formuła zapisu księgowego brzmi „Konto zysk i strata poprzez konto kapitał własny”.
  • Wszystkie konta bilansowe (konta aktywów i pasywów) zostają zamknięte za pomocą konta zamknięcia bilansu.
  • Konto zamknięcia bilansu (SBK) zawiera wartości bilansu rocznego. Dane należy sprowadzić do odpowiedniej formy określonej ustawą. Konto SBK jest zbudowane jak bilans, w przeciwieństwie do konta EBK, które przedstawia obraz lustrzanego odbicia bilansu oraz dla którego stan początkowy aktywów znajduje się po stronie „Winien”, stan początkowy pasywów po stronie „Ma”: na koncie SBK stan końcowy aktywów po stronie „Ma”, stan końcowy pasywów po stronie „Winien”.
  • Konto zysk i strata zawiera wartości z rachunku zysków i strat. Również tutaj musi zostać stworzony zarys na podstawie określonej w ustawie.

Bilans

Bilans to przedstawienie stanu majątku. Aktywa – po jednej stronie. Pasywa – po drugiej stronie. Aktywa są takimi składnikami majątku, które przedsiębiorstwo może „aktywnie” używać, niezależnie od tego, czy były one finansowane ze źródeł własnych, czy nie. Strona aktywów wyraża, jaki majątek jest dostępny. Strona pasywów ukazuje, jak owy majątek został sfinansowany, czyli określa pochodzenie kapitału – albo kapitał pochodzi z własnych pieniędzy (kapitał własny) albo został zdobyty na wskutek zadłużenia (zobowiązania). Kapitałodawca może współdecydować o kierunku działalności gospodarczej, w porównaniu jednak do zarządzającego przedsiębiorstwem uosabia on jedynie stronę pasywów.

Wymowa obu stron bilansu

Aktywa

Pasywa

Składniki majątku

Pochodzenie oraz źródła finansowania

W co inwestować ?

Jak zostało sfinansowane ?

Jak zostały zaangażowane środki ?

Skąd pochodziły środki ?

Wcześniej szczegółowość bilansu pozostawała w gestii przedsiębiorcy – on wytworzył sobie rodzaj pewnych ogólnych, społecznych konwencji. W Niemczech dokładne postępowanie jest dzisiaj prawnie regulowane przez § 266 akapit 2 oraz 3 HGB. Ujęta tam struktura bilansu jest wymagana od dużych i średnich spółek kapitałowych oraz niektórych spółek osobowych (§ 264a HGB). W praktyce owy podział obowiązuje dla wszystkich spółek osobowych oraz przedsiębiorstw jednoosobowych.

Obie strony bilansu są podzielone następująco :

1. Strona aktywów rosnąco według stopnia płynności:

a)      składniki majątku, które najtrudniej zamienić na środki pieniężne (na przykład działka), umieszcza się najwyżej,

b)      składniki majątku najbliższe środkom pieniężnym (stan w kasie, środki na rachunkach bankowych), umieszcza się najniżej.

2. Strona pasywów rosnąco według stopnia wymagalności zwrotu:

a)      u góry źródła finansowania, które są długoterminowo do dyspozycji przedsiębiorstwa,

b)      na dole krótkoterminowe zobowiązania.

Rachunek zysków i strat

Operacje, które wpływają na zysk przedsiębiorstwa, mogłyby zostać bezpośrednio zaksięgowane na konto kapitału własnego przedsiębiorstwa. To odpowiada logice rachunkowości i jest merytorycznie poprawne. W tym przypadku zostałaby także zapewniona w niektórych zdarzeniach gospodarczych zasada przejrzystości. W praktyce jednak występują nawet w małych przedsiębiorstwach liczne zdarzenia gospodarcze, które ukazują dochody i wydatki, a w związku z tym wpływają na kapitał własny. Gdyby stale bezpośrednio księgowano na konto kapitału własnego, rezultat księgowania byłby chaotyczny i nieczytelny. By zapewnić przejrzystość, to dochody i wydatki zostają nie bezpośrednio, tylko poprzez wprowadzenia salda zaksięgowane na konto kapitału własnego. Dlatego został stworzony rachunek zysków i strat oraz włączony w konto kapitału własnego. Budowa i struktura tego rachunku wynika z zapisów § 275 HGB. W Niemczech przyjęto rachunek zysków i strat metodą kosztów całkowitych.

Inwentarz

Bilans dostarcza przedsiębiorcy, ewentualnym inwestorom, kontrolerom  oraz Urzędom Skarbowym niezbędnych informacji tylko wtedy, gdy zawarte w nich wartości będą zgodne z rzeczywistością. To zostaje zagwarantowane poprzez inwentarz.

Także w inwentarzu nakładają się wymogi przedsiębiorcy co do informacji z wymogami zewnętrznych interesantów. Ochrona wierzycieli wymaga od handlowca pracującego ze środkami obcymi, by dokładnie określił swój majątek oraz zadłużenie. Nie może on w pozycjach bilansu wprowadzać jakichkolwiek oszacowanych wartości. Każda wartość musi zostać udokumentowana w inwentarzu. W związku z tym na inwentarz zostaje nałożony obowiązek jego sporządzenia:

„Każdy przedsiębiorca na początku swojej działalności handlowej musi dokładnie odnotować nieruchomości, wierzytelności oraz zadłużenia, stan pieniądza gotówkowego oraz pozostałych przedmiotów majątkowych oraz podać przy tym wartość poszczególnych składników majątku oraz zadłużenia.” (§ 240 HGB)